بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم

حکمت 150 نهج البلاغه

وَ قَالَ [عليه السلام] لِرَجُلٍ سَأَلَهُ أَنْ يَعِظَهُ لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ عَمَلٍ وَ يُرَجِّى التَّوْبَةَ بِطُولِ الْأَمَلِ يَقُولُ فِى الدُّنْيَا بِقَوْلِ الزَّاهِدِينَ
مردى از امام درخواست اندرز كرد درود خدا بر او ، فرمود :
از كسانى مباش كه بدون عمل صالح به آخرت اميدوار است،
و توبه را با آرزوهاى دراز به تأخير مى اندازد،
در دنيا چونان زاهدان سخن مى گويد،

وَ يَعْمَلُ فِيهَا بِعَمَلِ الرَّاغِبِينَ إِنْ أُعْطِيَ مِنْهَا لَمْ يَشْبَعْ وَ إِنْ مُنِعَ مِنْهَا لَمْ يَقْنَعْ يَعْجِزُ عَنْ شُكْرِ مَا أُوتِيَ وَ يَبْتَغِى الزِّيَادَةَ فِيمَا بَقِيَ يَنْهَى وَ لَا يَنْتَهِى
اما در رفتار همانند دنيا پرستان است ،
اگر نعمت ها به او برسد سير نمى شود ،
و در محروميت قناعت ندارد ،
از آنچه به او رسيد شكرگزار نيست
و از آنچه مانده ، زياده طلب است.
ديگران را پرهيز مى دهد اما خود پروا ندارد ،

وَ يَأْمُرُ بِمَا لَا يَأْتِى يُحِبُّ الصَّالِحِينَ وَ لَا يَعْمَلُ عَمَلَهُمْ وَ يُبْغِضُ الْمُذْنِبِينَ وَ هُوَ أَحَدُهُمْ يَكْرَهُ الْمَوْتَ لِكَثْرَةِ ذُنُوبِهِ وَ يُقِيمُ عَلَى مَا يَكْرَهُ الْمَوْتَ مِنْ أَجْلِهِ
به فرمانبردارى امر مى كند اما خود فرمان نمى برد ،
نيكوكاران را دوست دارد ، اما رفتارشان را ندارد ،
گناهكاران را دشمن دارد اما خود يكى از گناهكاران است ،
و با گناهان فراوان مرگ را دوست نمى دارد،
اما در آنچه كه مرگ را ناخوشايند ساخت پافشارى دارد،

إِنْ سَقِمَ ظَلَّ نَادِماً وَ إِنْ صَحَّ أَمِنَ لَاهِياً يُعْجَبُ بِنَفْسِهِ إِذَا عُوفِيَ وَ يَقْنَطُ إِذَا ابْتُلِيَ إِنْ أَصَابَهُ بَلَاءٌ دَعَا مُضْطَرّاً وَ إِنْ نَالَهُ رَخَاءٌ أَعْرَضَ مُغْتَرّاً
اگر بيمار شود پشيمان مى شود ،
و اگر بهبود یابد با ایمنی سرگرم کارهای باطل می گردد
خودش را می پسندد زمانی که عافیت یابد
و مایوس می گردد زمانی که گرفتار شود
اگر مصيبتى به او رسد به زارى خدا را مى خواند ؛
و اگر به گشايش ، دست يافت مغرورانه از خدا روى بر مى گرداند ،

تَغْلِبُهُ نَفْسُهُ عَلَى مَا يَظُنُّ وَ لَا يَغْلِبُهَا عَلَى مَا يَسْتَيْقِنُ يَخَافُ عَلَى غَيْرِهِ بِأَدْنَى مِنْ ذَنْبِهِ وَ يَرْجُو لِنَفْسِهِ بِأَكْثَرَ مِنْ عَمَلِهِ إِنِ اسْتَغْنَى بَطِرَ وَ فُتِنَ
نفس به نيروى گُمان ناروا بر او چيرگى دارد ،
و او با قدرت يقين بر نفس چيره نمى گردد.
براى ديگران كه گناهى كمتر از او دارند نگران ،
و بيش از آنچه كه عمل كرده اميدوار است .
اگر بى نياز گردد مست و مغرور شود ،

وَ إِنِ افْتَقَرَ قَنِطَ وَ وَهَنَ يُقَصِّرُ إِذَا عَمِلَ وَ يُبَالِغُ إِذَا سَأَلَ إِنْ عَرَضَتْ لَهُ شَهْوَةٌ أَسْلَفَ الْمَعْصِيَةَ وَ سَوَّفَ التَّوْبَةَ وَ إِنْ عَرَتْهُ مِحْنَةٌ انْفَرَجَ عَنْ شَرَائِطِ الْمِلَّةِ
و اگر تهى دست گردد ، مأيوس و سْست شود ،
چون كار كند در آن كوتاهى ورزد ،
و چون چيزى خواهد زياده روى نمايد ،
چون در برابر شهوت قرار گيردگناه را برگزيده ، توبه را به تأخير اندازد ،
و چون رنجى به او رسد از راه ملت اسلام دورى گزيند ،

يَصِفُ الْعِبْرَةَ وَ لَا يَعْتَبِرُ وَ يُبَالِغُ فِى الْمَوْعِظَةِ وَ لَا يَتَّعِظُ فَهُوَ بِالْقَوْلِ مُدِلٌّ وَ مِنَ الْعَمَلِ مُقِلٌّ يُنَافِسُ فِيمَا يَفْنَى وَ يُسَامِحُ فِيمَا يَبْقَى يَرَى الْغُنْمَ مَغْرَماً وَ الْغُرْمَ مَغْنَماً
عبرت آموزى را طرح مى كند اما خود عبرت نمى گيرد ،
در پند دادن مبالغه مى كند اما خود پند پذير نمى باشد.
سخن بسيار مى گويد ، اما كردار خوب او اندك است !
براى دنياى زودگذر تلاش و رقابت دارد
اما براى آخرت جاويدان آسان مى گذرد؛
سود را زيان و زيان را سود مى پندارد ،

يَخْشَى الْمَوْتَ وَ لَا يُبَادِرُ الْفَوْتَ يَسْتَعْظِمُ مِنْ مَعْصِيَةِ غَيْرِهِ مَا يَسْتَقِلُّ أَكْثَرَ مِنْهُ مِنْ نَفْسِهِ وَ يَسْتَكْثِرُ مِنْ طَاعَتِهِ مَا يَحْقِرُهُ مِنْ طَاعَةِ غَيْرِهِ
از مرگ هراسناك است اما فرصت را از دست مى دهد ،
گناه ديگران را بزرگ مى شمارد،
اما گناهان بزرگ خود را كوچك مى پندارد،
طاعت خود را زیاد نشان می دهد و عبادت دیگران را حقیر میشمارد

فَهُوَ عَلَى النَّاسِ طَاعِنٌ وَ لِنَفْسِهِ مُدَاهِنٌ اللَّهْوُ مَعَ الْأَغْنِيَاءِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الذِّكْرِ مَعَ الْفُقَرَاءِ يَحْكُمُ عَلَى غَيْرِهِ لِنَفْسِهِ وَ لَا يَحْكُمُ عَلَيْهَا لِغَيْرِهِ
پس او بر مردم طعنه گیر و بر خود سهل گیر است.
خوشگذرانى با سرمايه داران را بيشتر از ياد خدا با مستمندان دوست دارد ،
به نفع خود بر زيان ديگران حكم مى كند
اما هرگز به نفع ديگران بر زيان خود حكم نخواهد كرد.

يُرْشِدُ غَيْرَهُ وَ يُغْوِى نَفْسَهُ فَهُوَ يُطَاعُ وَ يَعْصِى وَ يَسْتَوْفِى وَ لَا يُوفِى وَ يَخْشَى الْخَلْقَ فِى غَيْرِ رَبِّهِ وَ لَا يَخْشَى رَبَّهُ فِى خَلْقِهِ
دیگران را ارشاد می کند و خود را به ضلالت و بدبختی می اندازد
پس او را اطاعت می شود و خود نافرمانی می کند
- حقوق خود را از مردم و جامعه – به طور کامل می گیرد و – حقوق مردم و جامعه را- نمی پردازد
از مردم در باره ی غیر پروردگارش می ترسد و از پرو ردگارش در باره مخلوقات الهی نمی ترسد

قال الرضى و لو لم يكن فى هذا الكتاب إلا هذا الكلام لكفى به موعظة ناجعة و حكمة بالغة و بصيرة لمبصر و عبرة لناظر مفكر .
سید رضی می گوید: اگر در این کتاب (نهج البلاغه) غیر از این سخن نبود از لحاظ موعظه سودمند و حکمت کامله و بصیرت برای بصیرت جویان و عبرت برای ناظر فکر کننده کافی بود.

مدرسه علمیه الزهراء(س) کلاردشت